Лявонпальская гісторыя

Лявонпаль – невялікае мястэчка ў Мёрскім раёне, на самым беразе Заходняй Дзвіны, і амаль побач з Латвіяй – ад яго цэнтра да мяжы крыху болей за 10 кіламетраў. У гэтым куточку Віцебшчыны мінулыя стагоддзі, здаецца, не адышлі ў нябыт, а засталіся на гэтай зямлі: прараслі векавымі дрэвамі, камянямі ляглі ў падмуркі сценаў, сплылі пяском на дно Дзвіны. Памяць пра колішнія часы засталася, і сляды яе тут паўсюль.

…На ўскраіне вёскі за густымі шатамі дрэваў стаіць былая сядзіба графскага роду Лапацінскіх, пабудаваная ў XVIII стагоддзі. Лёс будынка быў сапраўды складаным, а цяпер ён чарговы раз перададзены каталіцкім вернікам для правядзення набажэнстваў. Непадалёк знаходзіцца напачатку ўніяцкая, а цяпер Свята-Траецкая праваслаўная царква.

…Як вядома, 3 мая 1791 года была прынятая Канстытуцыя Рэчы Паспалітай, першая ў Еўропе і другая ў свеце пасля Канстытуцыі ЗША. У памяць аб гэтай падзеі на ўскраіне Лявонпаля па загадзе Яна Мікадзіма Лапацінскага была ўзведзеная мемарыяльная калона вышынёй пад дзесяць метраў.

…Намаганнямі паэта Сяргея Панізьніка ў Лявонпалі быў створаны Музей Радзімазнаўства і музей «Хатка бабкі Ядзвінні», дзе захоўваецца нямала цікавых і каштоўных экспанатаў.

У такім мястэчку і жыве мая суразмоўца – Вера Іванаўна Рудзіч. На нясціплае журналісцкае пытанне аб узросце Вера Іванаўна толькі загадкава рассмяялася і сказала, што яна ўжо немаладая. Толькі вочы яе, якраз-такі маладыя і жвавыя, прымушаюць думаць інакш.

Вера Рудзіч захварэла пасля поліяміэліту ў чатырохгадовым узросце. З таго самага часу яна не можа хадзіць і перасоўваецца ў інвалідным вазку альбо наўколенцах. Чалавеку з інваліднасцю (у Веры Іванаўны першая група) жыць складана нават у горадзе, што ўжо казаць пра вёску. Але ж Вера Рудзіч жыве не горш за іншых сваіх аднавяскоўцаў.

Раней яна жыла ў вёсцы Скакуны разам з бацькамі, а пасля іх смерці – у вёсцы Даўгінава(гэта суседнія з Лявонпалем паселішчы), хаця жанчына і спадзявалася, што атрымае кватэру ў Мёрах. З 1996 года Вера Рудзіч стала жыць у Лявонпалі.

Усё-такі ў раённым горадзе, хай сабе і невялікім, было б крыху лягчэй – напрыклад, таму, што ў кватэры была б гарачая вада. Гэта ж тычыцца і ацяплення – добра, што брыкет на зіму Веры Рудзіч ужо прывезлі. Жанчына аплачвае палову яго кошту, а кіраўніцтва калгаса выдзеліла машыну, каб прывезці брыкет у Лявонпаль. Для Веры Іванаўны гэта значная палёгка, бо яе пенсія меншая за два мільёны.

– Калі быў час ісці ў школу, да нас дадому сталі прыходзіць настаўнікі. Так я і вучылася. Потым, калі трэба было атрымліваць прафесію, скончыла курсы стэнографаў, але па спецыяльнасці працаваць не змагла. Мне прысылалі стэнаграмы для расшыфроўкі, але раз на месяц усё роўна трэба было збірацца і ехаць у Віцебск, – расказвае жанчына. – А я гэтага не магла зрабіць.

На вуліцы Вера Іванаўна бывае зрэдку – калі ёсць каму дапамагчы ёй туды выйсці, бо з інваліднай каляскай усё-такі зручней спраўляцца не аднаму чалавеку, а дваім. Дарэчы, летась да хаты, якая стаіць на высокім  падмурку, прыбудавалі пандус. Калгас выдзеліў на гэта матэрыялы, а аднавясковец Веры Іванаўны яго зрабіў, так што падымацца і спускацца стала прасцей. Але па хаце ў калясцы ёй рухацца не вельмі зручна, лягчэй ужо проста наўколенцах. Ёсць у жанчыны і маленькая каляска, на якой зручна не толькі перасоўвацца самой, але і нешта перавозіць.

Прыходзіць да Веры Іванаўны сацыяльны работнік, аднасяльчанка Кацярына Пірог. Звычайна жанчына займаецца тымі хатнімі справамі, якія самой гаспадыні было б зрабіць цяжка, – мые падлогу, развешвае бялізну, прыносіць з крамы прадукты. Усё астатняе Вера Іванаўна ў асноўным робіць сама – гатуе, мые адзенне, прыбірае. Часам ёй дапамагаюць суседзі, заходзіць загадчык мясцовага сельскага цэнтра вольнага часу  Таццяна Кліманская, стараста вёскі Марыя Вацлаваўна Шук, царкоўная стараста Марыя Пятроўна Сушко і дачка былога лявонпальскага святара Вера Чысцюліна (Мелях). На некалькі месяцаў улетку і ўзімку да Веры Рудзіч прыязджае сястра Ала, і тады сацыяльны работнік атрымлівае невялікі адпачынак.

Часу пасля хатніх спраў у жанчыны застаецца няшмат, а калі застаецца, яна чытае, шые, глядзіць тэлевізар. Тут варта будзе ўзгадаць яшчэ адзін момант – да нядаўняга часу тэлевізар у Веры Іванаўны быў зусім стары – трэба было чакаць ледзьве не дзве гадзіны, каб ён разагрэўся і пачаў паказваць. Выклікаць майстра ў вёску было б і складана, і дорага. Але нядаўна адзін з суседзяў Веры Рудзіч, Віктар Белавус, прынёс ёй свой тэлевізар, не новы, але спраўны. Для жанчыны ён сапраўднае вакно ў свет.

Марыся СНЕЖНЕВА

Фота аўтара